Het is week 2 en hier zit ik op mijn laptop informatie over de Faro-conventie te zoeken. Op YouTube kwam ik een handig filmpje tegen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, waarin Michaëla Hanssen de overeenkomst aan 'de leek' uitlegt.
Volgens Michaëla is een van de vragen waar Faro zich op richt: waarom moeten we cultureel erfgoed behouden?
Ja, waarom?
Wat dacht je van omdat veel van onze oude gebouwen zo ongelooflijk mooi zijn! Dat is het eerste antwoord dat in me opkomt. Er is niets dat ik liever doe dan genieten van de schoonheid van art nouveau-gevels, middeleeuwse straten en barokke pleinen. De gezichtsloze blokken die tegenwoordig onze steden en stadsgezichten domineren, irriteren me. Om nog maar te zwijgen over het ontbreken van fonteinen in stedenbouwkundige plannen (ik ben een groot fan van fonteinen: ze zien er mooi uit, klinken goed en helpen ook bij de waterberging). Maar tegelijkertijd vind ik het belangrijk om erfgoed te beschermen tegen de periode van de wederopbouw, architectuur die ik niet bepaald 'mooi' zou noemen. De erfgoedkwestie is dus iets ingewikkelder dan ik eerst dacht.
Beauty
Schoonheid blijkt een gevoelig onderwerp in de erfgoedsector. Ik ben een student aan de VU Amsterdam, en in een van mijn tutorials hadden we het over de Frauenkirche in Dresden. Deze kerk werd gebombardeerd tijdens een bombardement in de Tweede Wereldoorlog en werd na de oorlog volledig herbouwd. Ik zei hoe blij ik was dat ze dit hadden gedaan, want het is zo'n mooie kerk. Maar mijn opmerking viel op steenachtige grond. Mijn docent hield vol dat schoonheid geen reden was om te verbouwen en al helemaal niet om monumentenstatus te geven. 'Schoonheid zit immers in het oog van de toeschouwer.' Ik kon haar punt zien. Ik vind kroonluchters en kant mooi, maar toch zouden veel van mijn tijdgenoten ze afdoen als kitsch. Maar ik denk ook dat erfgoedprofessionals niet zo streng hoeven te zijn als het gaat om de subjectiviteit van schoonheid. Zeker niet in het kader van het Verdrag van Faro. Ik weet zeker dat veel mensen het met me eens zijn dat, of het nu gaat om design, nostalgie of ouderdom zelf, oude gebouwen vaak veel mooier zijn dan nieuwe. Dat is in feite de belangrijkste reden waarom zoveel mensen in de eerste plaats geïnteresseerd zijn in erfgoed.
Dus, beste erfgoedprofessional, vergeet je fanbase niet!
Nostalgie
Frans Schouten had een soortgelijke boodschap voor zijn lezers. In september 2020 schreef hij een interessant artikel over nostalgie voor het tijdschrift Heemschut.
Ach, nostalgie! Nog zo'n subjectief begrip dat de erfgoedprofessional liever vermijdt. Maar Schouten haalt een onderzoek aan van het Nederlands Instituut voor de Publieke Opinie waarin 70 procent van de erfgoedliefhebbers een nostalgische houding ten opzichte van het verleden uitte. Wat Schouten tot de conclusie brengt: 'Het lijkt erop dat nostalgie iets is waar we mee moeten leren leven.' De erfgoedprofessional zal ook moeten leven met het subjectieve antwoord van de erfgoedliefhebber op de vraag: waarom moet erfgoed volgens jou worden beschermd? Geen twee mensen zullen precies hetzelfde antwoord hebben.
Mijn vriend Jasper houdt van de sfeer die erfgoed creëert. Mijn buurvrouw, student geneeskunde, zegt dat ze 'het eigenlijk niet weet', terwijl de eigenaar van het café op de hoek antwoordde: 'Je moet zorgen voor wat schaars is.'
Waarom vindt u dat erfgoed behouden moet blijven?
Tot de volgende keer,
Alma