Ik kan mijn zoektocht naar Faro met een gevoel van tevredenheid afsluiten. In september was ik bang dat de Conventie ingrijpende veranderingen voor ons in petto had en dat de rol van de erfgoedprofessional al snel zou worden teruggebracht tot het organiseren van buurtbarbecues. Maar mijn vrees bleek ongegrond. We zitten al midden in die veranderingen en mijn ervaring tot nu toe is positief.
Het valt me de afgelopen maanden op hoe de erfgoedsector nu al toewerkt naar wat de Conventie van Faro voorschrijft. Toegegeven, het was mijn opdracht om meer te weten te komen over de projecten die dit daadwerkelijk doen. Maar toen ik eenmaal aandacht begon te besteden aan Faro-gerelateerde zaken – van participatie en inclusie tot verhalen en eigenaarschap – vond ik plotseling overal tekenen van deze ontwikkelingen. Nieuwsberichten over de 'verhalen' achter het erfgoed. Archeologen praten over gemeenschapsarcheologie. Musea en nieuwe erfgoedspecialisaties met focus op diversiteit en inclusie. En onlangs deed ik mee aan een grootschalig online erfgoedevenement gewijd aan Faro-onderwerpen.
Faro is overal om ons heen
Aanvankelijk zag ik een conventie als een belangrijk keerpunt in de geschiedenis, het begin van een nieuw tijdperk. Maar dit beeld lijkt niet van toepassing te zijn op Faro. Terwijl de meesten van ons nog steeds proberen uit te zoeken wat de implementatie zal inhouden, denken en praten we allemaal over veel van de problemen die de conventie behandelt. We kunnen elementen van Faro overal om ons heen vinden.
Tegelijkertijd valt het me op hoe weinig mensen – ook niet onder degenen die ik heb geïnterviewd – de conventie kennen. Maar bij nader inzien is dat misschien niet zo vreemd. Faro werd in 2005 opgericht als een Europese Conventie door erfgoedexperts en de Raad van Europa. Hierdoor lijkt er een behoorlijke afstand te zijn ontstaan tussen de conventie zelf en de burgers. Zelfs ik moest hard werken om die kloof te overbruggen. Een van Faro's centrale ideeën is het burgerinitiatief, maar de conventie is niet ontstaan uit de burgers zelf. Tot nu toe was het vooral een congres voor en door professionals. Een fijne gids die ambtenaren in staat stelt richting te geven aan hun beleid.
Duurzaamheid
Maar hoewel de conventie misschien een afgelegen entiteit lijkt, zijn veel van de ideeën die al in de hoofden van onze burgers opbloeien, erg in de geest van Faro. Onder hen zijn ideeën die een weerspiegeling zijn van een andere sterke sociale beweging: de verschuiving naar duurzaamheid. Voor mijn laatste interview sprak ik met de 27-jarige Pascal Gelling. Zijn project Conserve the Future onderzoekt hoe traditionele manieren om voedsel te conserveren kunnen worden geïntegreerd in de duurzaamheidsbeweging.
Pascal constateert de laatste jaren een groeiende belangstelling, vooral bij jongeren, voor zowel materieel als immaterieel erfgoed. Hij denkt dat dit komt doordat veel jongeren worden aangetrokken door duurzaamheid. Ze zijn niet langer gefixeerd op alles wat luxe en modern is, maar hebben meer de behoefte om terug te gaan naar de basis. Ze dragen tweedehands kleding, kopen lokaal voedsel, willen met hun handen werken en leven volgens het motto 'slow cooking, slow living'… een mentaliteit die nog maar een paar stappen verwijderd is van hoe het vroeger ging. Laat erfgoed je inspiratie zijn en ga terug naar de basis, dat is wat ik zeg.
De goede richting
Duurzaamheid is niet het enige onderwerp dat hotter en hipper lijkt. Andere kernconcepten van Faro, zoals diversiteit en openheid, komen ook veel natuurlijker over voor de jongere generatie. Hiërarchische groepen spreken ons weinig aan. Jongeren zijn tegenwoordig meer naar buiten gericht: bij ons gaat het erom zoveel mogelijk likes te krijgen.
Alles bij elkaar zijn we op de goede weg. Maar het zal tijd kosten om onze bestemming te bereiken: Faro. Sommige mensen staan meer open voor verandering dan anderen – zo is het nu eenmaal. En het is de moeite waard om te onthouden dat erfgoed van oudsher iets is waar we ons in turbulente tijden aan vastklampen. Die neiging kan een rem zetten op verandering. Maar het kan ook voorkomen dat we zo radicaal worden dat we overboord gaan. Erfgoedprofessionals hoeven nog niet hun toevlucht te nemen tot buurtbarbecues.
Ik hoop je snel weer te zien!
Alma