In een verrassende verandering van verhaal suggereerde George Osborne, voorzitter van het British Museum, dat de Parthenon Marbles - vaak aangeduid als de Elgin Marbles - naar Griekenland konden terugkeren. In een verklaring zegt de voorzitter dat er 'een deal moet komen', zolang er maar wordt onderhandeld tussen 'verstandige mensen'. Euronews meldt: dat de voorzitter mogelijkheden ziet voor een langdurige bruikleen van de Marbles.
Het debat over de sculpturen heeft veel geschiedenis. Ook toen was er weerstand; Lord Byron, een prominente Engelse dichter, schreef: De vloek van Minerva bij de ontdekking dat Elgin de friezen van het Parthenon had genomen. Het debat bereikte het publiek in de jaren tachtig toen Melina Mercouri, secretaris van de Griekse cultuur, campagne begon te voeren voor hun terugkeer. In de afgelopen jaren, beroemdheden zoals George Clooney en Stephen Fry hebben hun steun uitgesproken voor de restitutie, samen met vele activisten en academici.
Wat heeft het museum eerder gezegd?
Is dit slechts een onderdeel van een strategie om het imago van het museum op te schonen in het licht van de groeiende kritiek? ITV News interviewde onlangs Jonathan Williams, de adjunct-directeur van het museum, die dezelfde rechtvaardigingen herhaalde over de Parthenon Marbles waar het museum al jaren aan vasthoudt. “De wereld heeft deze objecten nodig om hier in Londen te blijven […] in het kader van deze wereldwijde collectie”, was zijn antwoord op de vraag of ze terug moesten naar Griekenland.
In 2021 deed de Britse premier Boris Johnson een sterke bevestiging dat de Marbles zouden moeten in het VK blijven, waarbij de regering volhoudt dat ze legaal zijn gekocht door Lord Elgin. De Griekse minister van Cultuur Lina Mendoni verwierp dit onmiddellijk: het argument van Johnson steunt op een specifiek historisch document dat nog moet worden gevonden. Onderzoekers aan het woord Merk tijdens de International Workshop on the Reunification of the Parthenon Sculptures op dat het document dat aan de arbeiders van Elgin werd gegeven, hen niet toestond stukken van het Parthenon te snijden. Ze beweren dat voor het verwijderen van een monument een 'firman' van de sultan nodig zou zijn geweest, die nooit is gevonden.
De verandering van standpunt is wellicht een subtiele reactie op UNESCO. Eind 2021 maakte de organisatie een mijlpaal oproep aan de Britse regering om de restitutiekwestie na een unanieme stemming aan te pakken. Eerder hebben regeringsfunctionarissen verklaard dat de beslissing alleen kan worden genomen door beheerders van het British Museum. Volgens de commissie gaat het echter om de internationale betrekkingen tussen Griekenland en het VK. Bovendien steunt UNESCO de Griekse zijde in deze kwestie.
Een verandering in houding
De opmerkingen van Osborne richten zich met name op delen, in plaats van teruggeven, wat ver achterblijft bij wat velen van het museum hebben geëist. Voor restitutie zou het eigendom van de sculpturen moeten worden overgedragen aan Griekenland. Een langdurig bruikleen zou nog steeds symbolisch suggereren dat de Parthenon Marbles Brits zijn en daarom onder de controle van het British Museum staan.
Te gebruiken zowel Italië en Frankrijk hebben de afgelopen jaren delen van de Parthenon Marbles teruggegeven aan Griekenland als langlopende leningen. In deze gevallen stelde Griekenland de musea in ruil daarvoor een ander cultuurgoed ter beschikking. Dit zou de oplossing kunnen zijn waar Osborne naar streeft, ook al is het een compromis voor Griekenland. Diplomatiek is het misschien gemakkelijker om het British Museum te overtuigen om een ruil te doen, wat de Britten in werd voorgesteld laat 2021.
Sommigen hebben zelfs gewezen op hightech 3D-printen als oplossing voor het probleem. Griekenland zou het echte werk bezitten en het British Museum zou nog steeds iets hebben om enthousiaste bezoekers te laten zien. Gezien de culturele uitstraling die de sculpturen hebben, lijkt het echter onwaarschijnlijk dat het museum graag iets anders zou tonen dan de echte werken zelf.
De Parthenon Marbles zijn misschien nog niet op weg terug naar Griekenland, maar de houding lijkt te veranderen, zelfs in het British Museum.