Architectuur uit de periode tussen 1950 en 1980 is erg kwetsbaar. Het is vaak versleten, achterhaald en vaak aan reparatie toe. Slechts enkele van de opmerkelijke gebouwen en stedelijke ruimten uit deze periode worden erkend als erfgoed. Met de snelle veranderingen in onze leefomgeving is dit 'modern erfgoed' onderbeschermd en misschien wel de categorie die het meest onder druk staat. Hoe gaan Europese landen om met het erfgoed van de toekomst?
Een alomvattende vergelijking maken tussen wat er in Europese landen gebeurt, is moeilijk. Ze hanteren allemaal verschillende vormen van beheer en bescherming van monumenten. Bovendien zijn sommige vanwege hun culturele en historische waarden aangewezen als UNESCO-werelderfgoed. Het is duidelijk dat de bescherming van modern erfgoed een hot topic is onder erfgoedliefhebbers in heel Europa. Experts en organisaties zien de dreigingen en proberen het bewustzijn hierover te vergroten.
Gebrek aan waardering
Maar waarom is er nog steeds zo weinig waardering voor het modernste erfgoed? De eerste factor is tijd. Het kost tijd voordat hedendaagse structuren erkenning en waardering krijgen, vooral in vergelijking met oudere, meer sociaal bekende monumenten. Bovendien kijken de Europese landen in de politieke en maatschappelijke context anders tegen het onderwerp aan: Oost-Europa onderging in de 20e eeuw ingrijpende politieke, sociale en economische veranderingen, met name tijdens en na het communistische tijdperk. In sommige gevallen heeft dit geleid tot architectuur die aanvankelijk niet goed werd ontvangen of gewaardeerd of die werd geassocieerd met controversiële ideologieën of regeringen.
Daarnaast speelt ook de architectuur zelf een rol. Sommige hedendaagse bouwstijlen, zoals brutalisme en socialistisch modernisme, hebben geen brede aantrekkingskracht of esthetische waardering, wat hun erkenning als monument kan aantasten. Dit geldt met name in vergelijking met meer traditionele bouwstijlen die vaak worden geassocieerd met de rijke geschiedenis en culturele identiteit van een regio.
Voorbeelden van beschermde architectuur
Als we beginnen aan de westkant van Europa, in het Verenigd Koninkrijk, is de Royal Festival Hall uit 1951 beschermd als monumentaal pand, het eerste naoorlogse gebouw dat deze status krijgt. Een ander opmerkelijk gebouw is het Lloyd's Building, ook wel bekend als The Inside-Out Building, in Londen uit 1, dat al na een kwart eeuw de status van monumentaal pand kreeg.
Bij het oversteken van het Kanaal naar Frankrijk werd het Maison de la Culture (uit 1965) in Le Havre in 2016 toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst, samen met 16 andere werken van Le Corbusier. Ook het Centre Pompidou (1977) in Parijs staat bekend als modern erfgoed. Iets verder naar het zuiden, in Spanje, is de Torre Picasso uit 1988 onlangs aangewezen als monument uit de moderne tijd. In het zuiden van Europa is het Museo Nazionale dell'Automobile (1960) in Turijn een bezoek meer dan waard. In Venetië is de Olivetti Showroom (1958) beschermd als monument.
In Duitsland is het niet verwonderlijk dat het Bauhaus Archief in Berlijn, daterend uit 1979, is aangewezen als monument, gezien de geschiedenis van Bauhaus, maar ook het gebouw zelf is uniek. Het werd daarom al in 1997 door Duitsland beschermd.
In Oost-Europa is het debat over socialistische modernistische architectuur aan de gang. In Polen is een van de jongste monumenten het Paleis van Cultuur en Wetenschap in Warschau uit 1955, net als het Hotel International uit 1956 in de Tsjechische hoofdstad Praag. In Roemenië wordt het beroemde Paleis van het Parlement (voltooid in 1997) beschermd, en in Bulgarije worden pogingen ondernomen om de "vliegende UFO" uit 1981 van de ondergang te redden.
UNESCO
De discussie en het denken over hoe om te gaan met modern erfgoed is nog lang niet voorbij. Vorig jaar is onder auspiciën van UNESCO het programma Modern Erfgoed van start gegaan om het erfgoed van moderne architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur onder de aandacht te brengen. Het programma werkt aan een kader hoe we om moeten gaan met dit kwetsbare erfgoed.