Het Europees Parlement (EP) heeft gestemd voor de invoering van energie-efficiëntieregels die van invloed zijn op ongeveer 35 miljoen gebouwen in heel Europa om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Hoewel eerder werd bevestigd dat lidstaten erfgoedgebouwen kunnen vrijstellen van deze regels, is stilzitten een geen optie. De erfgoedsector mag zich niet vrijstellen van het helpen vormgeven aan een duurzame toekomst voor Europa.
Wat houden deze nieuwe regels in? Het EP heeft zijn standpunt over de zgn Richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD). Dit betekent dat alle woongebouwen in Europa in 2030 ten minste energie-efficiëntieklasse "E" en in 2033 "D" moeten bereiken. Net als bij huishoudelijke apparaten moet energie-efficiëntie worden aangegeven op een schaal van "A" tot "G". .
Deze nieuwe doelstellingen zijn ambitieus maar noodzakelijk acht de EU om haar klimaatdoelstellingen te halen. Gebouwen zijn verantwoordelijk voor 36% van de Europese uitstoot van broeikasgassen en 40% van het energieverbruik, maar de renovatiepercentages liggen ver onder het vereiste niveau. Meer dan een derde van de Europese gebouwen zal 50 jaar oud zijn en driekwart krijgt het label energie-inefficiënt.
Dit zou op het eerste gezicht kunnen betekenen dat miljoenen oude, en vooral monumentale panden in een bijna onmogelijke positie komen te staan omdat het verduurzamen van monumenten zonder daarbij historische kenmerken aan te tasten een complexe klus is. Het wetsvoorstel biedt lidstaten echter ook de mogelijkheid om een selectie te maken van structuren die worden vrijgesteld van de wet. Een uitzondering gemaakt met erfgoedgebouwen in gedachten.
vrijstellingen
In Italië, waar erfgoedgebouwen een groot deel van de woonhuizen uitmaken, burgers vreesden dat de richtlijn hen zou bestraffen als zij zich niet aan de richtlijn houden. "Italië kan het probleem van energie-efficiëntie in gebouwen niet aan zoals andere landen", verklaarde minister van Europese Zaken Raffaele Fitto (Fdi/Ecr). Dit heeft te maken met een "eigenaardigheid" die de Italiaanse regering heeft beloofd te verdedigen: het hebben van een vastgoederfgoed dat anders is vanwege de architecturale, historische en culturele waarde.
Brussel zal je niet vertellen dat je je huis niet kunt verkopen als het niet gerenoveerd wordt. Een Brusselse bureaucraat zal geen beslag leggen op uw huis als het niet gerenoveerd wordt
Frans Timmermans, Europees commissaris
Een terechte zorg en Europees commissaris Frans Timmernans bepaald dat specifieke activa kunnen worden vrijgesteld van de EPBD en dat particulieren niet worden gestraft: “Brussel zal je niet vertellen dat je je huis niet kunt verkopen als het niet wordt gerenoveerd”, zei hij op een persconferentie in december 2021. “ Een Brusselse bureaucraat zal geen beslag leggen op uw huis als het niet gerenoveerd wordt. Cultureel erfgoed wordt beschermd.”
Energiekosten verlagen
Waar de beschermde status van een rijksmonument voorkomt dat een eigenaar gedwongen wordt iets te doen, heeft het verbeteren van de energiezuinigheid van historische panden veel voordelen, bijvoorbeeld het verlagen van de energiekosten. Het plaatsen van speciaal ontwikkeld glas dat historisch glas nabootst (monumentenglas genoemd) in een gebouw kan de bezonning verbeteren, zonder de monumentale waarden aan te tasten. Het heeft monumenteneigenaren in Nederland geholpen al.
Energiebronnen koolstofarm maken – kolen of gas vervangen door warmtepompen – is misschien niet realistisch voor eigenaren vanwege financiële of milieutechnische redenen. Het installeren van een modern energiesysteem dat een betere regeling van de temperatuur mogelijk maakt, zou echter een heel eind kunnen komen. Het helpt ook om te plannen welke kamers nodig zijn om warm te blijven. Een heide die een lege inkomhal verwarmt is niet echt efficiënt.
Een goed voorbeeld van het doorvoeren van energiezuinige oplossingen dicht bij huis is het monumentale pand waar de redactie van EHT werkt. Het Korenmetershuis in Amsterdam heeft onlangs een nieuwe ketel gekregen, waardoor er efficiënter met energie en warmte kan worden omgegaan. Een kleine verandering die een groot verschil kan maken.
Investeren in duurzaam erfgoed
Aangezien de meeste monumenten of historische gebouwen zich in de historische centra van Europese steden bevinden, is er een bijkomend voordeel voor eigenaren van erfgoedgebouwen: het versterken van de identiteit en aantrekkelijkheid van groene, historische stadscentra. En met de hoge huurprijzen en grote vraag naar beursgenoteerd vastgoed is er een kans om te investeren in duurzaamheid.
Zo zullen alle kantoren in Nederland groter dan 100 vierkante meter wettelijk verplicht zijn om in 2023 een energielabel C of beter te hebben. Maar volgens Rick van Zwet, strategisch adviseur van het Nederlandse vastgoedadviesbureau Savills, kan het de energieprestatie verbeteren met behoud van de monumentale elementen van monumentale kantoren: “Het vraagt wel om extra maatwerk en expertise, maar juist kantoren met bewezen historische en culturele waarde zijn het waard om duurzaam te behouden voor toekomstige generaties”, vertelde hij Nederlandse radiozender BNR.
De vele historische erfgoedwaarden bepalen mede de aantrekkelijkheid van Nederlandse steden als plekken om te werken, wonen en recreëren
Roel van Zwet, strategisch adviseur Savills
Ook grote steden hebben klimaatambities, maar dat brengt flinke uitdagingen met zich mee, vervolgt de strategisch adviseur: “Gemeenten kunnen terrein winnen op dit gebied. Bijvoorbeeld door eigenaren van monumentale kantoren te stimuleren om te voldoen aan energielabel C. De vele historische erfgoedwaarden bepalen mede de aantrekkelijkheid van Nederlandse steden als plek om te werken, wonen en recreëren. Een kantoor in een monument vestigen is vaak geen kortetermijnbeslissing. Het wordt voor een kantooreigenaar interessanter om te investeren in duurzaamheid.”
Uiteindelijk kan niemand ontkennen dat de nieuwe richtlijn een ongelooflijk ambitieus plan is dat hard nodig is om de klimaatdoelstellingen van de EU te halen. Hoewel lidstaten bepaalde gebouwen (zoals cultureel erfgoed) kunnen vrijstellen van het verkrijgen van energieklasse "E", zou de richtlijn een echte kans kunnen zijn om historische gebouwen energie-efficiënter en duurzamer te maken voor de toekomst. Het is tijd om te laten zien dat het Europees erfgoed en de Europese geschiedenis een belangrijke plaats kunnen innemen in de duurzame toekomst van Europa.