De 28e Conferentie van de Partijen (COP 28) bij het VN-Klimaatverdrag, die momenteel aan de gang is in Dubai, is gastheer voor een convergentie van kunst, cultuur en – natuurlijk – het pleiten voor klimaatverandering. Meer dan duizend culturele organisaties, leiders en praktijkmensen hebben een Global Call to Action onderschreven, waarin zij er bij de Conventie op aandringen cultuur centraal te stellen in het internationale klimaatbeleid. Deze oproep benadrukt de goedkeuring van een 'gezamenlijk werkbesluit over cultuur en klimaatactie', een baanbrekende stap in de richting van het niet alleen erkennen maar implementeren van op cultuur gebaseerde oplossingen voor de klimaatverandering.
Europese erfgoedsector
Eén van de organisaties die de Europese erfgoedsector vertegenwoordigt is Europa Nostra. Hun missie op COP 28 is het bepleiten van ‘cultuurgestuurde’ klimaatoplossingen en het ter discussie stellen van de huidige ‘koolstoflandschap’-tradities. De secretaris-generaal van Europa Nostra en projectleider van de European Heritage Hub, Sneska Quaedvlieg-Mihailović, stelt dat “Europa is al een internationale leider op het gebied van zowel klimaatactie als culturele actie – en dat zou het ook een leider moeten zijn op het gebied van cultuur en op erfgoed gebaseerde klimaatactie”, en dringt er bij de EU-lidstaten op aan om het gezamenlijke werkbesluit te steunen. Nu de doelstellingen van het Akkoord van Parijs dreigen en het huidige beleid tekortschiet, hoopt de Hub dat beleidsmakers het onbezongen potentieel van cultuur zullen realiseren.
Wat is op cultuur en erfgoed gebaseerde klimaatactie?
Cultuur en erfgoed hebben de hele geschiedenis van de mensheid gevormd, maar worden nog steeds onderbenut in het klimaatbeleid. Op erfgoed gebaseerde oplossingen bieden een uniek perspectief bij het aanpakken van de klimaatverandering door traditionele kennis te integreren die veerkracht en regeneratieve oplossingen bevordert. Op erfgoed gebaseerde klimaatactie heeft tot doel de inspirerende verhalen uit ons eigen verleden om te zetten in meetbare en impactvolle actie, en ons begrip van het leven vóór 'petroculturen' te herkaderen.
Traditionele kennis
De erfgoedsector pleit ervoor om traditionele kennis in te zetten als middel om de klimaatverandering aan te pakken. Deze benadering erkent dat onze voorouders werden gedreven door schaarste en wisten hoe ze energie konden besparen en duurzaam konden leven, en dat we deze beproefde methoden op eigen risico negeren. Voorbeelden hiervan zijn zaken variërend van waterbeheersystemen uit de Romeinse tijd tot praktijken als het gebruik van luiken, dikke gordijnen en natuurlijke isolatiematerialen om energie te besparen.
In plaats van te bidden voor futuristische technologieën waarmee we het milieu kunnen overwinnen, laat traditionele kennis ons veerkrachtige manieren zien om ermee te leven.
De echte waarde van de sector ligt wellicht in zijn vermogen om zich actief te engageren in klimaatdiscussies en -campagnes
Bijdragen aan bewustwording
De echte waarde van de sector ligt misschien niet alleen in tastbare oplossingen, maar ook in zijn vermogen om zichzelf en zijn publiek actief te betrekken bij klimaatdiscussies en -campagnes. De geschiedenis helpt ons de realiteit van veranderende omgevingen en de werkelijk destructieve aard van de zeespiegelstijging voor de mens te begrijpen. Bijna 1 miljoen jaar lang werden Engeland en Europa vergezeld door wat nu bekend staat als Doggerland – een uitgestrekt gebied bewoond land dat pas 8000 jaar geleden verdween als gevolg van tsunami's en de stijgende zeespiegel.
Het moderne voorbeeld dat momenteel vaak wordt benadrukt is Venetië, maar dit is verre van de enige erfgoedsite die ernstig gevaar loopt door de klimaatverandering. Het beschermen van waardevolle culturele locaties tegen de gevolgen van de klimaatverandering is een financieel en politiek uitdagende taak: het overstromingsbarrièreproject MOSE in Venetië wordt geschat op ruim boven de oorspronkelijke 4.7 miljard euro en is al tien jaar na de opleveringsdatum, maar de andere opties voor de bescherming de stad bestaan niet.
Het benadrukken dat dit soort kwetsbare erfgoedsites de spreekwoordelijke ‘kanaries in de kolenmijn’ zijn, mag niet over het hoofd worden gezien. Naarmate plaatsen die honderden jaren hebben overleefd steeds meer bedreigd worden door zeeniveau, stormen en onstabiel weer, kunnen we de noodzaak van dringende actie gaan inzien. Het verlies van waardevolle culturele bezienswaardigheden kan en moet worden gebruikt als een wake-up call.
Wat is een gezamenlijk werkbesluit?
Een 'Joint Work Decision' in internationale overeenkomsten zoals het VN-Klimaatverdrag is een samenwerkingsovereenkomst of besluit van de deelnemers. Het schetst een gedeeld engagement of actieplan voor een specifieke kwestie, in deze context, waarbij cultuur wordt geïntegreerd in klimaatactie. Dit besluit is doorgaans een product van onderhandelingen en consensus tussen de lidstaten, met als doel veelzijdige uitdagingen aan te pakken door middel van verenigde strategieën en samenwerkingen. Een ministeriële dialoog op hoog niveau over op cultuur gebaseerde klimaatactie is gepland voor vrijdag 8th December op COP 28, in de hoop dat de VN volgend jaar op COP 29 het Joint Work Decision zal aannemen.
Oproep tot actie
De lopende Call to Action nodigt publieke participatie uit om de rol van cultuur in de mondiale klimaatinspanningen te erkennen en te bevorderen. Dit initiatief moedigt individuen, netwerken en organisaties aan om het bewustzijn te onderschrijven en te verspreiden over hoe cruciaal de kruising tussen erfgoed en klimaatactie is. Meer dan 1000 ondertekenaars steunen de oproep al – voeg je stem toe!
