Cultureel erfgoed kan worden vrijgesteld van de maatregelen die voortvloeien uit de ambitie van de Europese Unie om in 2050 energieneutraal te zijn. Dat stelde Eurocommissaris Frans Timmermans eerder bij de presentatie van de plannen van de EU. Het punt ging bijna verloren in de vertaling toen Timmermans plotseling overging op Italiaans, en de vertaler de stelling miste. Deze week werd bevestigd dat erfgoed kan worden vrijgesteld door de woordvoerder van Timmermans na navraag van de European Heritage Tribune.
De maatregelen voor een klimaatneutrale Europese Unie zijn twee jaar geleden gelanceerd onder de vlag van de Europese Green Deal. De deal omvat een pakket aan maatregelen om de uitstoot van de lidstaten van de unie geleidelijk af te bouwen. Snel vooruitgang boeken bij bijvoorbeeld de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad is essentieel. Sinds de oorlog in Oekraïne is de urgentie alleen maar toegenomen door de afhankelijkheid van de EU van Russisch gas. Europa heeft haast. Concrete ontwikkelingen zijn nu op hun plaats en gaan snel vooruit.
Gebouwen zijn verantwoordelijk voor 40 procent van het Europese energieverbruik en meer dan 35 procent van de energiegerelateerde broeikasgassen. Meer dan een derde van de Europese gebouwen zal 50 jaar oud zijn en driekwart wordt bestempeld als energie-inefficiënt.
Lost in translation
“Veranderingen in deze sector gaan te traag. En de urgentie om met de verbouwing aan de slag te gaan is enorm”, aldus Eurocommissaris Frans Timmermans op de persconferentie in december 2021 (video tijdcode 02:47). Toen Timmermans echter tijdens zijn toespraak overstapte van het Engels naar het Italiaans om wat meer details te bespreken, was de vertaler verrast door de overstap. In zijn poging om te vatten wat Timmermans bedoelde, liet de vertaler per ongeluk het cruciale stukje informatie over cultureel erfgoed en zijn bijzondere positie weg. Nu bevestigt een woordvoerder van Timmermans dat erfgoed kan worden vrijgesteld van de Green Deal.
Een Brusselse ambtenaar zal uw huis niet in beslag nemen als het niet wordt gerenoveerd
Frans Timmermans
Iedereen krijgt te maken met de maatregelen die Europa gaat nemen om dit probleem aan te pakken. “Energielabels worden verplicht voor alle gebouwen en elk gebouw met een energielabel G, dat is ongeveer 15 procent van het totaal, moet in 2030 minimaal energielabel F hebben en in 2033 label E”, aldus Timmermans. Dit betekent dat de klok tikt voor miljoenen gebouwen in de EU.
De enorme energieachterstanden moeten binnen acht jaar zijn ingelopen. Nu kan erfgoed worden vrijgesteld van de maatregelen. “Brussel zal je niet vertellen dat je je huis niet kunt verkopen als het niet wordt gerenoveerd. En een Brusselse ambtenaar zal uw huis niet in beslag nemen als het niet wordt gerenoveerd. Cultureel erfgoed wordt beschermd.”
Vrijheid
Lidstaten zullen de nieuwe Europese regels moeten vertalen in nationale wetgeving zodra ze zijn aangenomen. Er is nog ruimte om deze maatregelen door te voeren in het rijksbeleid, dus er is een mogelijkheid om erfgoed vrij te stellen. Wat als erfgoed wordt aangemerkt en wat niet in de selectie komt, hangt af van de lidstaten zelf.
Toch zal de impact voelbaar zijn in de erfgoedsector, want er zal veel werk verzet moeten worden rond de perimeters van monumenten. Daarnaast is de duurzaamheidsuitdaging in bijvoorbeeld oude stadscentra enorm. Een opgave die onder meer door Europa Nostra in het Groenboek Europees Cultureel Erfgoed werd uitgebeeld.
Bij het lezen van de verklaring van Eurocommissaris Frans Timmermans heb ik de volgende vraag. Kunnen we op dezelfde manier geïnformeerd worden over het maritieme erfgoed en het gebruik van diesel voor zijn motoren op de Europese wateren binnen en buiten de steden en bij verkoop?