Een belangrijke mijlpaal voor de erfgoedgemeenschap, nu de Conventie voor de bescherming van het cultureel en natuurlijk erfgoed van de wereld 50 wordt. Maar kwesties van lijsten die diversiteit missen, politieke invloeden van buitenaf en moeilijkheden om druk uit te oefenen om de lijsten te beschermen, markeerden de geschiedenis van de Conventie. Wat zijn de vooruitzichten voor de komende 50 jaar?
Volgens de eigen cijfers van UNESCO bevat de lijst nu 897 culturele sites, 218 natuurgebieden, terwijl 39 worden beschouwd als gemengde (culturele en natuurlijke) sites van 'buitengewone universele waarde'. Een enorm aantal erfgoedplaatsen, dat sinds de oprichting in 1972 gestaag is gegroeid. Van slechts 12 beschermde locaties in 1978 tot 1154 in 2021. Elk jaar komen er bijna 20 nieuwe inschrijvingen bij, en nationale commissies werken eraan om er nog meer toe te voegen.
Gebrek aan diversiteit
Volgens George Abungu, archeoloog van het Nationaal Museum in Kenia, heeft dit alles te maken met de eurocentrische achtergrond van UNESCO. "Afrikaanse landen moeten de buitengewone waarde van hun sites voor de mensheid vanuit een westers perspectief bewijzen om op de lijst te komen", vertelde hij. DW in een interview. Bovendien hebben Europese landen vaak fulltime werkende sollicitatiecommissies die door overheden worden gefinancierd.
Net als het aantal toeristen dat een werelderfgoedsite bezoekt, zorgt de ongebreidelde groei voor heel wat problemen. Allereerst is er een gebrek aan diversiteit als het gaat om inscripties. Zo bevindt bijna de helft van de 1154 werelderfgoedsites zich in Europa en minder dan 100 in Afrika. En hoewel die kritiek al 30 jaar wordt geuit, is het onwaarschijnlijk dat Afrika Europa snel zal inhalen.
Maar veel Afrikaanse landen hebben andere zorgen: de belangrijkste reden waarom Afrikaanse regeringen de laatste tijd niet hebben aangedrongen op het op de lijst plaatsen van hun territoria, is de angst dat ze daarna geen ontwikkelingsprojecten meer kunnen uitvoeren”, legt Abungu uit. De landen van de eerste wereld zijn dus beter vertegenwoordigd op de Werelderfgoedlijst vanwege hun gunstige positie ten opzichte van armere landen. Niet omdat de helft van 's werelds belangrijkste erfgoed zich in Europa bevindt, maar omdat ze meer geld en tijd hebben om ervoor te pleiten.
Beïnvloed door de politiek
Het lijkt er dus op dat de lijst niet alleen 'de beste' culturele of natuurlijke erfgoedsites ter wereld selecteert. En hoewel UNESCO zichzelf vaak presenteert als een niet-politieke entiteit die 'universele waarden' vertegenwoordigt, wordt ze beïnvloed door geopolitiek, schrijft voormalig UNESCO-medewerker Stephen Hill.
Omdat UNESCO officieel een 'technisch' agentschap is, is het voor fondsen afhankelijk van haar lidstaten. Dit kan ernstige gevolgen hebben als leden niet blij zijn met een beslissing en dreigen zich terug te trekken. Nadat bijvoorbeeld Palestina in 2011 als volwaardig lid was toegevoegd, blokkeerden zowel Israël als de Verenigde Staten hun geld. Alleen al de bijdrage van de VS bedroeg ongeveer $ 600 miljoen. Uiteindelijk verlieten de VS de organisatie helemaal nadat het Werelderfgoedcomité in 2017 de oude stad Hebron op de Westelijke Jordaanoever had aangewezen als Palestijns Werelderfgoed.
UNESCO organiseert ook meerdere conferenties over hoe The Next 50 years of the Convention eruit zou moeten zien. Vind hier meer informatie.
Hoe druk uitoefenen?
Een andere belangrijke uitdaging voor de Werelderfgoedlijst voor de komende 50 jaar is hoe druk uit te oefenen als het gaat om werelderfgoed dat in gevaar komt? Op het moment van schrijven beschouwde het Werelderfgoedcomité 52 van de 1154 beschermde sites als bedreigd. Dit kan verschillende redenen hebben. Bijvoorbeeld dreigen te verdwijnen of te vernielen, of de authenticiteit ervan als erfgoedsite te veranderen. De commissie kan overwegen om de site op haar lijst van bedreigd werelderfgoed te plaatsen, dit zal de problemen openlijk signaleren.
Zo drong Unesco er in 2009 bij Belize op aan om beter voor 's werelds op een na grootste rif te zorgen door het als 'bedreigd' te classificeren, nadat de vernietiging van mangroven en mariene ecosystemen, offshore oliewinning en de ontwikkeling van niet-duurzame bouwprojecten bedreigd werden. het rif. De verhuizing was geslaagd. In 2018 werd het rif geschrapt van de lijst 'bedreigd'. De commissie prees het "visionaire plan om de kustlijn te beheren" van Belize en zei dat "het niveau van instandhouding waar we op hoopten is bereikt".
Een extremer instrument dat UNESCO kan gebruiken om op de lijst geplaatste sites onder druk te zetten, is hen te waarschuwen dat ze het risico lopen te worden geschrapt. Het havengebied van Liverpool en de Elbe-vallei in Dresden werden van de lijst geschrapt nadat door veranderingen de 'uitstekende universele waarde zoals ingeschreven' verloren was gegaan. volgens naar Unesco. Aangezien dit in haar 50-jarige bestaan echter nog maar drie keer is voorgekomen, blijkt dat de commissie dergelijke drastische maatregelen alleen in uiterste gevallen zal nemen.
Klimaatverandering?
Maar hoe zit het met de werelderfgoedlocaties die worden bedreigd door de gevolgen van klimaatverandering? Zo staan de Lake Turkana National Parks in Kenia, die geplaagd worden door hevige droogtes, op de lijst van 'bedreigd'. Als de toestand van het park in de toekomst verslechtert door klimaatverandering, verdient het dan geen plaats meer op de lijst? Zal UNESCO stoppen met pleiten voor de bescherming en het behoud ervan als erfgoedsite? Dit soort vragen zullen zich in de toekomst vaker voordoen, nu meer erfgoedsites bedreigd worden door de gevolgen van klimaatverandering. Het betekent dat plaatsen en locaties van buitengewone waarde moeten worden beschermd door een gezamenlijke inspanning. Idealiter zou UNESCO hierin het voortouw kunnen nemen.
Op een missie
De waarden die UNESCO vertegenwoordigt, zijn ongelooflijk belangrijk voor de mensheid. Door te blijven verzamelen, inventariseren en bepleiten blijft UNESCO op geopolitiek vlak nog steeds de belangrijkste erfgoedorganisatie. Of ze de hierboven besproken kwesties, of andere problemen die zich de komende 50 jaar zullen voordoen, kunnen aanpakken, valt nog te bezien. De kern van het werk van UNESCO blijft de missie om vrede op te bouwen door internationale samenwerking op het gebied van onderwijs, wetenschap, cultuur en mediavrijheid, en dat is absoluut iets waar de wereld voor moet blijven vechten.